เมื่อพระยาสวรรคโลก กับพระยาพิชัยเป็นกบฏ

     ในพิธีถือน้ำพิพัฒน์สัตยาที่วัดศรีชุมเมื่อสมเด็จพระนเรศวรทรงเกณฑ์พลครั้งนั้น ทรงทราบว่า พระยาสวรรคโลก กับพระยาพิชัยเป็นกบฏ จึงให้รวบรวมกองทัพที่เมืองตาก แล้วยกไปทางด่านลานหอย ครั้นถึงเมืองสุโขทัย ทรงให้ตั้งพลับพลาที่ข้างวัดศรีชุม ตั้งพิธีศรีสัจปานการ ตักน้ำในบ่อพระสยมภูวนาถ และน้ำจากกระพังโพยศรี ซึ่งถือว่าเป็นน้ำศักดิ์สิทธิ์ครั้งพระร่วง มาทำน้ำพิพัฒน์สัตยา ให้นายทัพนายกองตลอดจนไพร่พลถือน้ำให้สัตย์สัญญาว่าจะต่อสู้ข้าศึกรักษาบ้านเมืองไทยไว้ไห้จงได้ แล้วจึงเคลื่อนทัพหลวงขึ้นไปทางเขาคับถึงเมืองสวรรคโลก เมื่อวันศุกร์ ขึ้น15 ค่ำ เดือนแปด ตั้งทัพที่ตำบลวัดไม้งาม ล้อมเมืองไว้ ตรัสสั่งข้าหลวงร้องประกาศว่า ให้พระยาทั้งสองออกมาถวายบังคม จะทรงพระกรุณาไม่เอาโทษ แต่พระยาทั้งสองกลับฆ่าหลวงปลัด ขุนยกกระบัตร ขุนนครนายก ซึ่งมิปลงใจด้วย ตัดศรีษะโยนออกมาให้ข้าหลวง สมเด็จพระนเรศวรทรงพระพิโรธเป็นยิ่งนัก ครั้นเพลาค่ำก็ตรัสสั่งให้ยกเข้าปล้นเมือง ทางประตูสามเกิด ประตูม่อ และประตูสะพานจันทร์ ตั้งแต่ค่ำจนเที่ยงคืนก็เข้าเมืองมิได้
     คุณลักษณะ "แม่ทัพ" ตามตำราพิชัยสงคราม ประการที่หนึ่ง
     ...หาเทศกาลวารอันดี ฤกษนาทีจงชอบ กอบด้วยจักรลักษณา เพลาฤกษยามไชย อาไศรยโหรเปนตา...
     สมเด็จพระนเรศวรจึงมีตรัสถามโหราจารย์ว่า "เมืองสวรรคโลกนี้ ยังจะได้อยู่หรือ" พระโหราจารย์กราบทูลว่า "จะได้พระพุทธเจ้าข้า แต่เมืองสวรรคโลกนี้มีป้อมปราการแข็งแรงทำด้วยศิลาแลง ชื่อเมืองศรีสัชนาลัย แต่ครั้งสมเด็จพระร่วงเจ้า ซึ่งเข้าปล้นด้านประตูสามเกิดนี้เห็นจะได้ด้วยยาก หากเข้าปล้นทางประตูดอนแหลมไซร้เห็นจะได้โดยง่าย ด้วยทิศข้างนั้นเป็นอริแก่เมือง" สมเด็จพระนเรศวรจึงมีรับสั่งให้ตั้งค่ายประชิด ปลูกหอรบให้สูงเท่ากำแพงเมือง 
     ครั้นเพลาพลบค่ำจึงมีพระราชโองการให้พระยาชัยบุรี ขุนหลวงธรรมไตรโลก ขุนราชวรินทร์ เอาปืนขึ้นตั้งยิง แล้วยกพลจากประตูสะพานจันทร์มาตั้งด้านประตูดอนแหลม รุ่งขึ้นวันอาทิตย์ แรม 2 ค่ำ เดือนแปด ทัพหลวงเข้ามาตั้งประชิดประตูดอนแหลมแล้วเร่งแต่งการปล้นเมือง ครั้นวันจันทร์แรมสามค่ำเดือนแปด เพลาชายแล้วสองนาฬิกาห้าบาท ทหารก็กรูกันเอาบันไดพาดกำแพงเข้าเผาประตูดอนแหลมทางด้านใต้ทลายลง กองทัพหลวงเข้าเมืองได้ จับเอาตัว พระยาสวรรคโลก พระยาพิชัย มาถวายสมเด็จพระนเรศวร
     ถึงตอนนี้ผู้เขียน กฤษฎา ได้รับชมละครทางช่องสาม สมเด็จพระนเรศวร รับบทโดยคุณเอกพันธ์ บันลือฤทธิ์ มีรับสั่งให้คุมตัวพระยาทั้งสองมาคุกเข่าต่อหน้าพระที่นั่ง และประกาศไม่ให้คนไทยเอาเยี่ยงอย่างพระยาทั้งสอง และได้ประหารโดยการตัดคอโดยพระองค์เอง 
     
อ้างอิงจากหนังสือสานรอยบาทมหาราชพระองค์ดำ โดยลิงลมดำ