พระชาติกำเนิดพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช

พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ทรงเป็นพระโอรสในสเด็จพระปฐมบรมมหาชนก ทรงพระนามว่าหลวงพินิจอักษร (ทองดี) และพระมารดาดาวเรือง (บางแห่งว่าหยก) ในรัชสมัยสมเด็จพระเจ้าปราสาททองเป็นพระประมุขของชาติไทย ในตอนนั้นประเทศไทยยังมีกรุงศรีอยุธยาเป็นราชธานีอยู่ พระองค์มีพระราชโอรสพระองค์หนึ่งมีพระนามว่า เจ้าฟ้านารายณ์ราชกุมาร แต่เจ้าฟ้าพระองค์นี้ทรงสูญเสียพระราชมารดาไป เมื่อพระองค์ประสูติได้เพียง 9 วันเท่านั้น ก็โดยเหตุนี้ก็ต้องมีพระแม่นมเพื่อถวายพระอารักขา จึงพระเจ้าปราสาททองผู้ราชบิดาจำต้องจัดหามาถวาย พร้อมทั้งทรงสร้างวังให้เป็นที่ประทับด้วย ทั้งพระนมกับพระราชโอรส วังที่สร้างขึ้นใหม่นี้อยู่ริมวัดดุสิตารามนอกกำแพงพระนคร แล้วก็ทรงขนานนามพระนมองค์นี้ว่า เจ้าแม่วัดดุสิต เจ้าฟ้านารายณ์ราชกุมารทรงรักใคร่พระนมมาก ตรัสเรียกเสมอด้วยพระราชมารดามาจนตลอดพระชนม์ชีพของพระองค์ เจ้าแม่วัดดุสิตมีบุตรชาย 2 คน ๆ โตชื่อเหล็ก คนเล็กชื่อปาน คนที่ชื่อปานนี้ ต่อมารับราชการฝ่ายพลเรือนจนเป็นใหญ่เป็นโตในรัชสมัยของ สมเด็จพระนารายณ์มหาราช และมีบุตรชายคนใหญ่สืบสกุลต่อมา ชื่อนายขุนทอง ๆ ก็รับราชการในแผ่นดินพระพุทธเจ้าเสือ จนได้เป็นที่พระยารัษฎาเรืองเดชในเบื้องแรก และได้บรรดาศักดิ์สูงสุดในภายหลัง เป็นเจ้าพระยาวรวงศาธิราช มีตำแหน่งเสนาบดีกรมพระคลัง บุตรของเจ้าพระยาท่านนี้มีหลายคน คนที่ชื่อทองคำนั้นรักทำราชการอยู่ ท่านบิดาก็สนับสนุนให้เป็นมหาดเล็กในกรมพระราชวังบวรเจ้าฟ้าเพชร มีบรรดาศักดิ์เป็นจมื่นมหาสนิท ครั้นเมื่อกรมพระราชวังบวรเจ้าฟ้าเพชรเสด็จขึ้นครองราชย์ ทรงพระนามว่า สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวท้ายสระ ก็โปรดฯเลื่อนจมื่นมหาสนิทเป็นพระยาราชนิกูลปลัดทูลฉลองมหาดไทย ท่านพระยาฯ ก็มีบุตรชายคนหนึ่งชื่อว่าทองดี เมื่อโตขึ้นและผ่านการศึกษาเล่าเรียนมาแล้ว ก็เข้ารับราชการสนองพระเดชพระคุณเป็นเสมียนตราในกรมมหาดไทย และมีบรรดาศักดิ์ เป็นหลวงพินิจอักษร คุณหลวงพินิจอักษรได้สมรสกับสุภาพสตรีสูงศักดิ์คนหนึ่งชื่อดาวเรือง คุณหลวงกับภริยา มีนิวาสสถานอยู่ภายในกำแพงเมืองตรงหลังป้อมเพชร สามีภรรยาคู่นี้เลื่อมใสในพระบวรพุทธศาสนายิ่งนัก ท่านได้สร้างวัดไว้วัดหนึ่งใกล้ ๆ บ้านของท่านชื่อว่า “วัดทอง” นี่ย่อมแสดงให้เห็นว่า ตระกูลนี้มั่งคั่งมีหน้ามีตามาก และมีศรัทธาปสาทะในพุทธศาสนาอย่างแท้จริง คุณหลวงพินิจอักษรกับคุณนายดาวเรืองศรีภรรยา มีบุตรธิดาร่วมกัน 5 คน เป็นชาย 3 คน เป็นหญิง 2 คน คนที่ 1 เป็นหญิงชื่อ สา (ต่อมา) ได้รับสถาปนาเป็น พระเจ้าพี่นางเธอ กรมสมเด็จพระเทพสุดาวดี คนที่ 2 เป็นชายชื่อ ขุนรามณรงค์ (ท่านผู้นี้ถึงแก่กรรมก่อนที่จะเสียกรุงศรีอยุธยาแก่พม่าเป็นครั้งที่ 2) คนที่ 3 เป็นหญิงชื่อ แก้ว (ต่อมา) ได้รับสถาปนาเป็น พระเจ้าพี่นางเธอ กรมสมเด็จพระศรีสุดารักษ์ คนที่ 4 เป็นชายชื่อ ทองด้วง (คือ พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก รัชกาลที่ 1 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์) คนที่ 5 เป็นชายชื่อ บุญมา (ต่อมาได้รับสถาปนาเป็น กรมพระราชวังบวรมหาสุรสิงหนาท สมเด็จพระอนุชาธิราช) เหตุการณ์ก่อนพระราชสมภพ เมื่อคุณนายดาวเรืองตั้งครรภ์ครั้งที่ 4 และใกล้จะคลอดนั้น เจ้าฟ้านเรนทร์กรมขุนสุเรนทรพิทักษ์ทรงผนวชอยู่ ได้เสด็จมาเยี่ยมในฐานะที่คุ้นเคยกันมา คุณหลวงก็ทูลขอน้ำมนต์สะเดาะเพื่อให้ทารกคลอดง่าย เจ้าฟ้าพระก็ประทานให้เพราะทรงเมตตา อีกไม่นานนักก็ถึงวันครบกำหนดคลอด และก็คลอดทารกเป็นชายอย่างง่ายดายในวันนั้น ซึ่งตรงกับวันพุธที่ 20 มีนาคม เดือนยี่ แรมห้าค่ำ ปีมะโรง อัฐศก จุลศักราช 1098 ( พ.ศ.2278) จากหนังสือพระวีรประวัติ 9 รัชกาลแห่งพระบรมราชจักรีวงศ์ โดยสิงห์ สรชัยภาพจากวิกิพีเดีย